THÔNG ĐIỆP XÚC ĐỘNG: DẤU ẤN VICTOR TARDIEU SỐNG MÃI TRONG LÒNG NHỮNG SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỸ THUẬT VIỆT NAM
13:51 | 17/11/2025
Nhân dịp kỷ niệm trọng đại 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925-2025) - tiền thân của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, sự hiện diện và bài phát biểu của Bà Alix Turolla Tardieu, cháu nội của họa sĩ Victor Tardieu - người sáng lập và là Hiệu trưởng đầu tiên, đã trở thành một điểm nhấn đầy cảm xúc và ý nghĩa lịch sử.
Trong chuỗi sự kiện diễn ra vào hai ngày 14 và 15 tháng 11 năm 2025, đặc biệt tại Lễ Trao giải Victor Tardieu và Lễ Kỷ niệm 100 năm, Bà Alix Tardieu đã mang đến một góc nhìn riêng tư và sâu sắc về di sản của ông nội mình, khẳng định sự kết nối thiêng liêng giữa gia đình bà và nền mỹ thuật Việt Nam. Câu đầu tiên trong bài phát biểu của bà như sau: VIỆT NAM ĐÃ BƯỚC VÀO CUỘC ĐỜI TÔI NGAY TỪ NGÀY TÔI CHÀO ĐỜI… VÀ THẬM CHÍ CÒN TRƯỚC ĐÓ NỮA!
1. Ký ức sống động về một người Thầy vĩ đại
Dù không may mắn được gặp ông nội (Victor Tardieu qua đời một năm rưỡi sau khi bà sinh ra), Bà Alix Tardieu cho biết, ký ức về ông vẫn luôn sống động trong bà nhờ những câu chuyện kể từ bà nội - bà Caline, một nữ nghệ sĩ đàn hạc danh tiếng tại Paris. Bà Caline đã kể lại câu chuyện về hai người nghệ sĩ trẻ (Victor Tardieu từ trường Mỹ thuật, Caline từ Nhạc viện Paris) đã cùng nhau củng cố tài năng bẩm sinh bằng sự học hỏi không ngừng, và sau này đều mang niềm đam mê giảng dạy của mình đi phục vụ nghệ thuật.
Tuy nhiên, phần xúc động nhất mà bà Alix Tardieu chia sẻ chính là câu chuyện về những ngày cuối đời của Victor Tardieu, thông qua trích đoạn thư đầy nước mắt của học trò yêu của ông, họa sĩ Nguyễn Nam Sơn (Nam Sơn), vào tháng 6 năm 1937.
Trích đoạn này hé lộ tình yêu thương của Victor Tardieu dành cho những học trò xứ An Nam, bất chấp bệnh tật:
“Thầy vẫn chấm 17, 18 điểm cho các em. Cứ thế mà chấm nhé, đừng lo. Nếu thầy nhầm, con sửa giúp thầy nhé.”
Lời nhắn gửi cuối cùng này không chỉ là sự trao truyền về chuyên môn mà còn là sự gửi gắm về tinh thần, lòng nhân hậu và sự tin tưởng vào tài năng của học sinh Việt Nam. Nam Sơn đã khóc cùng người bạn thân Jean (con trai Victor Tardieu), tiếc thương cho “người cha tuyệt vời” - bởi ông yêu thương tất cả học trò như con, và “người Thầy vĩ đại” - người đã dạy dỗ bằng lòng nhân hậu và sự kiên nhẫn.
2. Khẳng định vai trò lịch sử trong Nghị định thành lập Trường
Bài chia sẻ của hậu duệ Victor Tardieu cũng làm rõ một chi tiết lịch sử quan trọng về sự ra đời của Trường Mỹ thuật Đông Dương. Bà khẳng định chính nhờ sự nỗ lực và kiên trì không mệt mỏi của Victor Tardieu tại Paris mà Nghị định thành lập trường đã được ký ngày 27 tháng 10 năm 1924, mở đường cho khóa học đầu tiên khai giảng tại Hà Nội vào tháng 11 năm 1925. Chi tiết này một lần nữa tôn vinh tầm nhìn và quyết tâm của vị hiệu trưởng đầu tiên, người không chỉ mang phương pháp giảng dạy hàn lâm phương Tây đến Việt Nam mà còn đặc biệt khuyến khích học trò khai thác, phát triển truyền thống nghệ thuật dân tộc, đặt nền móng cho phong cách Đông Dương độc đáo.
3. Di sản Victor Tardieu và giải thưởng mới
Sự hiện diện của Bà Alix Turolla Tardieu và con trai Giacomo Turolla Tardieu tại lễ khai mạc triển lãm “100 năm Mỹ thuật hiện đại - Sưu tập Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Bảo tàng Mỹ thuật Việt nam” (14/11), Triển lãm quốc tế Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam và bạn bè (14/11) và Lễ Kỷ niệm (15/11) mang tính biểu tượng cao.
Lễ Trao Giải Victor Tardieu: Dịp này, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam lần đầu tiên công bố và trao Giải thưởng Victor Tardieu, một giải thưởng danh giá dành cho những tác phẩm tốt nghiệp đạt kết quả xuất sắc của sinh viên. Bà Alix Turolla Tardieu cùng gia đình đã chứng kiến sự ra đời của giải thưởng, thể hiện sự kết nối giữa người sáng lập và thế hệ nghệ sĩ trẻ tài năng, đảm bảo rằng truyền thống đào tạo đầy tự hào của Victor Tardieu sẽ tiếp tục được kế thừa và phát triển mạnh mẽ.
Trong không khí trang trọng của lễ kỷ niệm, thông điệp từ hậu duệ của người sáng lập đã giúp các thế hệ giảng viên và sinh viên hôm nay cảm nhận sâu sắc hơn về tình yêu, sự tận tâm và những viên gạch đầu tiên đã xây dựng nên "ngôi trường vàng" Yết Kiêu, củng cố thêm niềm tự hào về di sản mỹ thuật 100 năm của dân tộc.
Sau đây là toàn văn bài phát biểu bằng tiếng Pháp đã được dịch sáng tiếng Việt của bà tại Triển lãm 100 năm mỹ thuật hiện đại sưu tập của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam diễn ra sáng ngày 14 tháng 11 năm 2025 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
VIỆT NAM ĐÃ BƯỚC VÀO CUỘC ĐỜI TÔI NGAY TỪ NGÀY TÔI
CHÀO ĐỜI… VÀ THẬM CHÍ CÒN TRƯỚC ĐÓ NỮA!
Thật vậy, cha tôi - Jean đã gặp Marie Laure vào năm 1927, một cô gái trẻ khi ấy đang hoàn thành luận án y khoa mang tựa đề “Sản khoa và sinh sản tại vùng Thượng Bắc Kỳ”, đồng thời bắt đầu nghiên cứu sinh học thực vật, sau này kết thúc bằng một luận án khác về dương xỉ mang tên “Các loài Aspleniés ở Bắc Kỳ”. Khi ấy, bà từng dự định sẽ ở lại Hà Nội để làm việc tại Viện Pasteur. Bà là nhà khoa học trẻ, tài năng và đầy triển vọng.
Về phần cha tôi, Jean, như quý vị đã biết, ông đến Đông Dương để đi nghĩa vụ quân sự và có thời gian sống gần cha mình, ông nội tôi - Victor Tardieu - người mà thật tiếc, tôi không bao giờ có cơ hội được gặp, vì ông mất một năm rưỡi sau khi tôi chào đời. Tuy nhiên, ký ức về ông luôn sống động trong gia đình, như thể tôi đã từng biết ông nội, qua bà nội, bà Caline, người mà tôi đã có những năm tháng tuổi thơ tuyệt đẹp cùng chơi đàn piano song tấu, với chú mèo ngáy gừ gừ bên cạnh, và đôi khi là mùi thơm của chiếc bánh nướng trong lò. Bà từng là một nghệ sĩ đàn hạc nổi tiếng ở Paris.
Những buổi chiều hai bà cháu bên nhau, bà thường kể tôi nghe về ông nội Victor, về năm tháng tuổi trẻ của họ - hai nghệ sĩ trẻ: bà tốt nghiệp Nhạc viện, còn ông tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Paris. Cả hai đã không ngừng trau dồi tài năng thiên bẩm bằng tinh thần kiên trì học hỏi. Bà không chỉ là nghệ sĩ biểu diễn mà còn là giáo sư danh tiếng. Niềm đam mê giảng dạy ấy đã giúp bà vượt qua thời kỳ khó khăn của Đại chiến thế giới thứ nhất. Khi Victor tình nguyện ra trận vì Tổ quốc, bà đã tự mình gánh vác nuôi sống gia đình bằng cách dạy nhạc.
Khi còn trẻ, Victor là một học trò xuất sắc tại Trường Mỹ thuật, trong lớp của họa sĩ Léon Bonnat. Chính tại đó, ông đã thấu hiểu tầm quan trọng của một hệ thống đào tạo bài bản - yếu tố duy nhất có thể giúp những tài năng trẻ phát triển và trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp, có thể sống được bằng nghệ thuật.
Vậy, điểm chung của tất cả những điều này là gì?
Đó là niềm say mê nghệ thuật hay khoa học - dĩ nhiên rồi - nhưng đó phải chăng cũng là khát vọng xây dựng những mối quan hệ nhân văn, điều đã luôn song hành cùng họ trên suốt hành trình cuộc đời.
Như tôi đã từng kể trong chuyến đi đầu tiên của mình tới đây, Victor Tardieu khi đến Hà Nội năm 1921 là một con người bầm dập sau bốn năm kinh hoàng của chiến tranh. Ông mất phương hướng và cố tìm lại ý nghĩa cuộc sống. Với bản tính nồng hậu, ông nhanh chóng kết giao với nhiều người khác nhau - chính khách, quan chức, bác sĩ, giáo sư trung học, nhà khảo cổ… Dần dần, ông chọn bạn dựa trên quan điểm, sở thích và cảm tình cá nhân.
Không lâu sau, ông gặp một số thanh niên Việt Nam, trong đó có Nam Sơn - một thầy giáo trẻ, cũng là họa sĩ - người trở thành học trò đầu tiên của ông. Chính là Nam Sơn mà chúng ta biết đến ngày nay.
Những cuộc trò chuyện giữa họ thật phong phú và sâu sắc. Mối quan hệ giữa thầy và trò sớm trở thành tình cảm cha con thiêng liêng, gắn bó mãi mãi. Cũng từ những cuộc trò chuyện ấy, trong tâm trí Victor nảy sinh ý tưởng cần nâng đỡ hỗ trợ các nghệ sĩ trẻ Việt Nam đầy tài năng bằng một nền giáo dục nghệ thuật chính thống - như chính ông từng được thụ hưởng thuở thiếu thời.
Các tài liệu lưu trữ tại Aix-en-Provence (Pháp) cho thấy rõ những khó khăn mà ông phải đối mặt: sự đố kỵ, nhiều trở ngại vô vàn và đôi khi tàn nhẫn - đến từ chính đồng hương của mình. Nhưng không nghi ngờ gì nữa, chỉ có một người ở độ tuổi, kinh nghiệm và sự hiểu biết tường tận về guồng máy hành chính của nước Pháp như ông mới có thể kiên định và đưa dự án ấy đến thành công. Ông đã phấn đấu cho dự định của mình đến cuối đời.
Nhân đây, ta không thể không nhắc đến Toàn quyền Merlin - người duy nhất tin tưởng vào dự án ấy ngay từ đầu, trong khi ông Silice, Giám đốc Trường Mỹ nghệ Phnom Penh, lại phản đối quyết liệt trước cùng vị Toàn quyền. Victor Tardieu đã phản hồi một cách mạnh mẽ, bác bỏ từng luận điểm chống đối.
Nhờ vậy, Nghị định thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương - ngày nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam - được Toàn quyền Long ký ngày 27 tháng 10 năm 1924; và Victor, người sáng lập, được bổ nhiệm làm Giám đốc vào ngày 24 tháng 11 cùng năm đó.
Cách đây vài năm, tôi đã quyết định nộp lại các tài liệu lưu trữ của gia đình mình cho Viện Lịch sử Nghệ thuật Quốc gia Pháp (INHA). Trong đó có rất nhiều báo cáo do Victor Tardieu ký và gửi cho chính quyền, các văn bản thể hiện nghị lực, uy tín của ông, cùng hàng loạt thư tín từ các học trò thân thiết - trong đó gần gũi nhất vẫn là Nam Sơn.
Tôi xin kết thúc những dòng này bằng một đoạn cảm động trong bức thư Nam Sơn gửi cha tôi, Jean, ngay sau khi Victor Tardieu qua đời.
“Hôm nay, tôi lên thăm ông Tardieu. Ông ngồi trong ghế bành cạnh bàn làm việc, vẫn còn đó nụ cười hiền hậu và thanh thản. Sau khi tôi báo cáo tình hình học tập của các học trò, như thường lệ, tôi nói về kế hoạch tương lai của trường: Ngài Toàn quyền rất ủng hộ chúng ta và hỗ trợ hết sức. Rất vui, ông nói:
‘Con thay thầy hướng dẫn học trò, thay thầy làm tất cả những gì thầy không còn làm được nữa. Thứ Hai (14 tháng Sáu) ta sẽ đến thăm học trò của ta.’
Tôi cố thuyết phục ông nghỉ ngơi, nhưng ông không chịu. Để khỏi làm ông buồn, tôi nói:
‘Thưa Thầy, từ nay đến sáng thứ Hai, nếu Thầy chưa khỏe hẳn, con sẽ thay Thầy chấm bài, sửa bài cho các em. Còn nếu Thầy khỏe, chúng ta sẽ cùng đi dạy.’
Ông mỉm cười buồn bã:
‘Thầy vẫn chấm 17, 18 điểm cho các em. Cứ thế mà chấm nhé, đừng lo. Nếu thầy nhầm, con sửa giúp thầy nhé.’
‘Vâng, thưa Thầy.’”
Và sau đó, Nam Sơn viết tiếp:
“Tôi khóc cùng anh, anh Jean, cho người cha tuyệt vời - bởi ông yêu thương tất cả học trò như con; cho người Thầy vĩ đại - người đã dạy dỗ chúng tôi bằng lòng nhân hậu và sự kiên nhẫn mà không ai có thể thay thế; một bậc Maître theo đúng nghĩa cổ xưa trong các phường hội nghệ sĩ - người đã dâng hiến phần tốt đẹp nhất của mình, mang trí tuệ và tri thức tích lũy được sau nhiều năm trải nghiệm trao tặng cho những người con xứ An Nam; người Thầy đã coi công việc của mình như một sứ mệnh thiêng liêng, và bằng con mắt thẩm mỹ tinh tế cùng tài năng uyển chuyển, ông đã thấu hiểu nghệ thuật phương Đông và dẫn dắt, nâng đỡ, khuyến khích các nghệ sĩ và nghệ nhân mà ông đào tạo và khuyến khích.”
Cảm ơn!
Một số hình ảnh tại sự kiện:
.jpg)
%3B%20Ha%CC%A3%CC%82u%20due%CC%A3%CC%82%20cu%CC%89a%20co%CC%82%CC%81.jpg)
Các tin khác
A&V Foundation (Art and Venture Foundation) được thành lập với mong muốn đóng góp vào hai lĩnh vực tưởng như khác biệt nhưng cùng nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo – nghệ thuật và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Những người sáng lập quỹ đều xuất phát từ hơn ba ...
Từ ngày 20 đến 24 tháng 6 năm 2025, tại không gian Art Space - Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42 Yết Kiêu, Hoàn Kiếm, Hà Nội, một sự kiện nghệ thuật quốc tế đặc biệt mang tên “Những hành trình sáng tạo” đã chính thức khai mạc, ...
Nhân dịp xuân Giáp Thìn, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam (ĐHMTVN) hân hạnh giới thiệu triển lãm Xuân 2024. Như một truyền thống tốt đẹp, vào mỗi dịp đầu xuân, triển lãm Xuân của cán bộ, giảng viên Trường ĐHMTVN được tổ chức, đánh đấu sự khởi đầu hân ...
Ths. Vũ Huy Thông
Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam
------------------------------
Trường Mỹ thuật Đông Dương nằm trong hệ thống giáo dục chung của chính quyền thuộc địa – một hệ thống khá chặt chẽ và khoa học theo mô hình ở Pháp. Cũng ngôi trường đó, ngay sau sự ra đời của ...
Chiều ngày 06 tháng 03 năm 2024, tại Hội trường tầng 6 Nhà F, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã diễn ra buổi lễ công bố Cuộc thi “Từ EBAI đến VNUFA” – Tìm hiểu lịch sử 100 năm Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Đây là một ...
Địa điểm: Art Space – 42 Yết Kiêu, phường Cửa Nam, Hà Nội
Thời gian: 14.11.2025 – 24.11.2025
Khai mạc: 17h ngày 14.11.2025
Lunet Art là doanh nghiệp xã hội phi lợi nhuận với đối tượng là nghệ thuật tinh túy đỉnh cao bao gồm các hoạt động chính: Triển lãm trưng bày nghệ thuật, Lưu ký và nhận ký gửi nghệ thuật, Đấu giá nghệ thuật, Hỗ trợ pháp lý nghệ thuật, Dịch ...
Năm 2025 đánh dấu cột mốc trọng đại: 100 năm thành lập Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam (VNUFA), tiền thân là Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925). Trong suốt một thế kỷ, ngôi trường đã trở thành “cái nôi” đào tạo nên nhiều thế hệ họa sĩ, ...
Millon Việt Nam, là đơn vị trực thuộc Nhà đấu giá Millon – Pháp. Nhà đấu giá Millon được thành lập năm 1928, có trụ sở chính tại Paris.Với tiêu chí “Định giá ở mọi nơi gần bạn nhất có thể bán và bán ở nơi thị trường yêu cầu” nhằm ...
CÔNG TY TNHH KOEI TECMO SOFTWARE VIỆT NAM là công ty sản xuất phần mềm, được thành lập tại Hà Nội vào tháng 9 năm 2009, 100% vốn đầu tư nước ngoài từ Công ty cổ phần KOEI TECMO GAMES, nhà sản xuất Game hàng đầu Nhật Bản.
_cr_405x259.jpg)
_cr_405x259.png)
