Năm 2025 đánh dấu cột mốc trọng đại: 100 năm thành lập Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam (VNUFA), tiền thân là Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1925). Trong suốt một thế kỷ, ngôi trường đã trở thành “cái nôi” đào tạo nên nhiều thế hệ họa sĩ, nhà điêu khắc, nhà thiết kế, góp phần đặt nền móng và phát triển nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.
Ngay từ khi ra đời, Trường Mỹ thuật Đông Dương đã đóng vai trò cầu nối giữa nghệ thuật truyền thống và tinh hoa mỹ thuật phương Tây, giúp hình thành một phong cách nghệ thuật Việt Nam vừa hiện đại, vừa đậm bản sắc dân tộc. Các thế hệ họa sĩ như Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Phan Chánh, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Sáng… không chỉ để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử mỹ thuật nước nhà mà còn được quốc tế công nhận.
Trong giai đoạn kháng chiến, nhà trường vẫn kiên định nhiệm vụ đào tạo, cung cấp lực lượng nghệ sĩ góp phần vào công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Sau hòa bình, trường trở thành trung tâm sáng tạo nghệ thuật, nơi hội tụ những thử nghiệm, đối thoại và hợp tác, gắn bó mật thiết với đời sống xã hội.
Bước vào thế kỷ XXI, VNUFA tiếp tục khẳng định vị thế bằng việc nâng cao chất lượng giảng dạy, mở rộng hợp tác quốc tế, và không ngừng khuyến khích sự đổi mới trong sáng tạo. Nhiều tác phẩm của giảng viên, sinh viên đã đạt giải thưởng lớn, được trưng bày trong các bảo tàng, triển lãm danh tiếng trên thế giới.
Nhân kỷ niệm 100 năm, VNUFA không chỉ nhìn lại quá khứ vẻ vang mà còn hướng tới tương lai, tiếp tục sứ mệnh bồi dưỡng tài năng, phát huy bản sắc nghệ thuật Việt Nam, đồng thời hội nhập sâu rộng vào dòng chảy mỹ thuật đương đại toàn cầu. Báo Việt Nam News and Law (VNSL) - tờ báo đối ngoại quốc gia hàng đầu bằng tiếng Anh của Thông Tấn Xã Việt Nam có phỏng vấn Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, TS Đặng Thị Phong Lan, Phó Hiệu trưởng, PGS.TS Nguyễn Nghĩa Phương, Cựu sinh viên khoa Hội hoạ K42, Trần Trung Thành, sinh viên K66 Lê Phan Tuệ Chân…
Năm nay là dịp kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Trường Đại học Mỹ Thuật Việt Nam – một trong những ngôi trường có bề dày lịch sử và truyền thống đào tạo lâu đời nhất của cả nước. Việt Nam News and Law (VNSL) xin phép được đăng một chùm bài đặc biệt cho số báo cuối tuần về quá trình hoạt động và những đóng góp của trường ta cho sự nghiệp đào tạo và phát triển Nghệ thuật nước nhà.
Website Nhà trường xin phép đăng nguyên văn bài Phỏng vấn Phó Hiệu trưởng, PGS.TS Nguyễn Nghĩa Phương:
Pv: Năm nay Trường ĐHMTVN kỷ niệm 100 năm hình thành và phát triển, xin Ông cho biết cảm xúc vể ngày lễ ý nghĩa này khi nhìn lại hành trình phát triển của trường?
Thực ra thì trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã bắt đầu những hoạt động hướng tới kỷ niệm 100 năm thành lập từ đầu năm 2024. Cuối năm 2023, chúng tôi đã lên kế hoạch phác thảo hệ thống các sự kiện để chào mừng kỷ niệm 100 năm thành lập trường.
Theo văn bản thì quyết định thành lập trường được ký vào ngày 27 tháng 10 năm 1924 bởi Toàn quyền Đông Dương với một chương trình học được hoạch định khá rõ và cụ thể. nhưng thực tế, đến đầu tháng 10 năm 1925 nhà trường mới bắt đầu tuyển sinh khóa đầu tiên và khai giảng vào tháng 11 cùng năm. Quan điểm của nhà trường từ các thế hệ trước tới giờ nằm ở chỗ, một thực thể có chức năng giáo dục và đào tạo chỉ có thể ra đời khi đã hoàn thiện đầy đủ các thành phần chủ chốt của nó, bên cạnh chương trình đã có sẵn, thì phòng học, đội ngũ giảng viên và đặc biệt, quan trọng nhất là người học. Vì vậy, năm 1985, sau khi thống nhất đất nước và đi vào ổn định, nhà trường mới tổ chức lễ kỷ niệm thành lập trường lần đầu tiên (1925-1985) và sau đó, cứ 5 năm tổ chức một lần.
Có thể nói chính quá trình chuẩn bị các sự kiện cho kỷ niệm 100 năm thành lập trường lần này đã khơi dậy cho chúng tôi rất nhiều cảm xúc đặc biệt. Nó đặc biệt bởi vì trong quá trình đó chúng tôi nhìn lại, được khám phá mới những tư liệu mà trước đây chưa có điều kiện tiếp cận. Cảm xúc của tôi cũng như của tất cả đội ngũ giảng viên cán bộ trong nhà trường là hết sức tự hào và vô cùng hào hứng để tạo các hoạt động từ nhỏ đến lớn trong suốt hai năm 2024 và 2025. Đó là những triển lãm của giảng viên, sinh viên, cuộc thi tìm hiểu về lịch sử nhà trường dành cho sinh viên, triển lãm quốc tế, các cuộc nói chuyện chuyên đề về lịch sử của trường từ năm 1925 đến nay, trong đó có những nhân chứng sống từng học thời Mỹ thuật Đông dương, khóa kháng chiến, thời chiến tranh chống Mỹ. Họ từng là sinh viên và sau là những giảng viên uy tín hay họa sĩ nổi bật của Việt Nam như thầy Nguyễn Trọng Cát, thầy Lê Trọng Lân, họa sỹ lão thành Ngọc Linh. Những câu chuyện của họ làm cho thế hệ trẻ hôm nay hiểu sâu sắc hơn lịch sử thăng trầm của nhà trường, những khó khăn đã tạo nên bản lĩnh của thầy và trò trường mỹ thuật. “Buổi trò chuyện lịch sử: Trường Mỹ thuật, từ chiến khu đến ngày thống nhất đất nước” do 3 họa sĩ Nguyễn Trọng Cát, Ngọc Linh, Lê Trọng Lân đã diễn ra vào ngày 14 tháng 05 năm 2024 trong không gian ấm cúng với rất nhiều giảng viên, cựu sinh viên và sinh viên nhà trường tham dự.
Từ tháng 10/2024 đến tháng 6/2025 trường đã tổ chức 2 hội thảo khoa học: Hướng tới kỷ niệm 100 năm thành lập trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam: Trường Mỹ thuật Đông Dương và Sứ mạng lịch sử và Hội thảo khoa học quốc tế "Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam 100 năm kiến tạo Mỹ thuật hiện đại và phụng sự Đất nước. Những bài báo khoa học tại hội thảo của các diễn giả trong nước và nước ngoài đã cho một cái nhìn toàn cảnh và chi tiết về diễn trình phát triển, vai trò và đóng góp của trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam với nền mỹ thuật và xã hội. Hành trình diễn ra những sự kiện đã đẩy cao dần cảm xúc, niềm tự hào của các thế hệ giảng viên, cán bộ, sinh viên, học viên nhà trường.
Pv: Những thành tựu nổi bật nhất trong sự nghiệp giảng dạy và học tập của giảng viên và sinh viên nhà trường trong thời gian qua là gì và những dự án hoặc sáng kiến đặc biệt nào mà trường đã tập trung triển khai trong năm kỷ niệm này?
Riêng trong năm 2025 chúng tôi có rất nhiều sự kiện nổi bật trong đó là triển lãm giữa các giảng viên của nhà trường với các giảng viên từ các trường nghệ thuật của Singapore. Đây là sự kiện đặc biệt với sự hỗ trợ của Đại sứ quán Singapore tại Hà Nội, và nó đã góp phần không chỉ lan tỏa tinh thần truyền thống bề dày lịch sử của một môi trường nghệ thuật hàng đầu Đông Nam Á, mà cũng đánh dấu lần đầu tiên sự hợp tác giữa Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam với các trường nghệ thuật Singapore. Qua triển lãm, chúng tôi thấy được những thế mạnh của riêng mình trong cộng đồng đào tạo nghệ thuật các nước Đông Nam Á cũng như nhìn nhận những hướng đi mới mà chúng tôi phải tiến hành để có thể hội nhập tốt hơn và thực chất hơn nữa nhằm chung tay xây dựng cộng đồng nghệ thuật Đông Nam Á mang bản sắc riêng và chia sẻ những giá trị chung của khu vực, góp phần phát triển Asean gắn kết, bền vững.
Tiếp theo đó là hội thảo Quốc tế mang tên “Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, một thế kỷ kiến tạo Mỹ thuật hiện đại và phụng sự đất nước” đã thu hút được hàng chục tham luận của các nhà khoa học trong và ngoài nước. nội dung của các bài tham luận cho thấy cái nhìn thấu đáo của giai đoạn Mỹ thuật Đông Dương và những ảnh hưởng tích cực tới nền Mỹ thuật cách mạng Việt Nam, đặc biệt trong đó rất nhiều bài nhấn mạnh vai trò của Mỹ thuật Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cũng như là quá trình đổi mới văn hóa nghệ thuật để nền Mỹ thuật Việt Nam hội nhập với thế giới như ngày hôm nay. Hội thảo cho thấy hầu hết những phát triển về thể loại, phong cách và khuynh hướng sáng tác Mỹ thuật đều xuất phát từ quan điểm và chương trình đào tạo của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Điều đó chứng tỏ Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam có một vai trò hết sức đặc biệt trong kiến tạo nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại với một bản sắc rất riêng mà chúng ta chứng kiến, nó không chỉ phản chiếu quá trình chuyển biến của thẩm mỹ tạo hình mà còn cho thấy rõ nét quá trình lịch sử Việt Nam hiện đại.
Nói về thành tựu của trường thì có rất nhiều điều để kể ra ở đây. Ví dụ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam hiện có chín bảo vật quốc gia thì trong đó có tới sáu bảo vật là những tác phẩm mỹ thuật hiện đại của các tác giả từng học đại trường. trong số các tác giả đạt giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật thì có tới 21 trên 23 người từng là sinh viên, giảng viên của nhà trường qua các thời kỳ. Giải thưởng nhà nước về văn học nghệ thuật ở lĩnh vực mỹ thuật và kiến trúc cũng có tới 67 trên 79 tác giả trên cả nước. Điều đó cho thấy những đóng góp to lớn của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đối với nền mỹ thuật của quốc gia. Trong 25 năm đầu của thế kỷ 21, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam tiếp nối truyền thống lịch sử đầy tự hào của mình đã có những đột phá để hướng tới hội nhập quốc tế, quảng bá mỹ thuật Việt Nam ra thế giới và đưa những hình thức nghệ thuật mới của thế giới vào Việt Nam. Các dự án với các tổ chức và các trường nghệ thuật nước ngoài do Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam thực hiện đã mở ra những hướng đi mới mang tính đương đại, gợi mở các phương pháp thực hành nghệ thuật tiệm cận với nghệ thuật đương đại thế giới. qua các dự án, chúng tôi chắt lọc những gì phù hợp nhất để đưa vào chương trình đào tạo của nhà trường và từ đó lan tỏa trong sáng tác mỹ thuật, tạo tiền đề cho những thay đổi quan trọng theo hướng quốc tế hóa trên tinh thần phát huy các giá trị mỹ thuật và văn hóa truyền thống dân tộc.
Pv: Ông có thể cho biết những thách thức lớn nhất mà trường đã phải đối mặt trong suốt một thế kỷ qua, và những cố gắng để vượt qua những thách thức ấy?
Trong suốt quá trình hình thành và phát triển 100 năm, nhà trường đã vượt qua vô vàn khó khăn, thách thức để duy trì hoạt động cũng như theo đuổi triết lý và mục tiêu đào tạo của mình. Ngay từ thời mỹ thuật Đông Dương, đã có đến hai lần suýt phải đóng cửa vì kinh phí và sự phát triển ngoài ý muốn của chính quyền thực dân. Giai đoạn từ 1943 và trước Cách Mạng tháng Tám cho đến hết kháng chiến chống Pháp là thời kỳ vô cùng gian nan, trường phải hoạt động trong điều kiện phân tán ở nhiều địa phương cũng như tại các chiến khu Việt Bắc, Tây Bắc với những điều kiện tối thiểu ở nơi rừng núi. Giai đoạn kháng chiến chống Mỹ nhiều lần phải sơ tán về các địa phương xa thành phố, công việc dạy và học, nghiên cứu diễn ra dưới những mái nhà tranh, vách đất và sự đùm bọc của nhân dân. Những giai đoạn sau, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, trường hoạt động ổn định tại địa chỉ hiện nay, 42 Yết Kiêu, Cửa Nam, Hà Nội. Tuy nhiên, thách thức luôn tồn tại, trong những thay đổi về tư tưởng nghệ thuật trên thế giới, làm thế nào để nhà trường giữ vững quan điểm đào tạo của mình, hội nhập mà không đánh mất bản sắc, phát triển ngôn ngữ, hình thức nghệ thuật mới mà không làm phai nhạt phương pháp đào tạo hàn lâm. Sáng tạo nghệ thuật mới nhưng không quên nhiệm vụ phụng sự Tổ quốc và nhân dân Việt Nam vì sự phát triển chung của dân tộc. Đó là những trăn trở của nhà trường, đồng thợi lại là động lực và phương châm để phát triển trong sự thích ứng với thời đại, qua đó đảm bảo giữ vững vị thế hàng đầu của trường trong kiến tạo nền mỹ thuật hiện đại và đương đại của Việt Nam.
Pv: Trên cương vị là Phó Hiệu trưởng- một trong những vị trí lãnh đạo chủ chốt cao nhất của ngôi trường có bề dày lịch sử cũng như vị thế cao trong đào tạo nghệ thuật, xin Ông cho biết những thuận lợi và khó khăn khi đảm nhiệm vị trí quan trọng này, đặc biệt là những đóng góp cúa mình cho sự phát triển cúa trường?
Thực ra tôi mới được phân công đảm nhiệm vị trí Phó Hiệu trưởng được ba năm. Nhưng phải nói rằng đây là ba năm vô cùng khó khăn vì phải khắc phục những khủng khoảng chưa từng có trong lịch sử nhà trường thời gian qua. Những gì tôi có thể làm là cống hiến hết mình cùng tập thể nhằm củng cố, tăng cường uy tín của trường thông qua thúc đẩy hoạt động đào tạo, Nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế.
Pv: Xin Ông cho biết đặc trưng trong phong cách giảng dạy tại trường là gì? và phong cách ấy đã ảnh hưởng đến sinh viên như thế nào?
Là ngôi trường nghệ thuật 100 năm tuổi, có uy tín trong nước và quốc tế, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam luôn theo đuổi triết lý giáo dục khai phóng, phát huy tốt nhất tiềm năng người học trong khi duy trì đào tạo cơ bản một cách nghiêm túc, khoa học. Điều mấu chốt ở đây là tình cảm, sự chia sẻ gần gũi giữa thầy và trò về nghề nghiệp đã làm nên phong cách trường Yết Kiêu. Chỉ khi thầy và trò gắn kết với nhau bằng trái tim thì mới có thể thúc đẩy tiềm năng sáng tạo của sinh viên, học viên. Các giá trị cốt lõi Bản sắc, Sáng tạo, Nhân văn mà nhà trường xây dựng, theo đuổi suốt một thế kỷ nay chính là đặc trưng riêng làm nên thương hiệu của trường. Cho dù mỗi thời kỳ hình thức ngôn từ có thể có khác nhau.
Pv: Theo Ông, tương lai của mỹ thuật Việt Nam sẽ ra sao trong 10 năm tới, và vai trò của trường trong vai trò phát triển này là gì?
Rất khó nói rằng 10 năm tới mỹ thuật Việt Nam sẽ đi tới đâu vì điều đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong hệ sinh thái sáng tạo mỹ thuật. Ở đó trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam chỉ là một mắt xích mang vai trò, chức năng tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Có điều chắc chắn rằng, đổi mới, sáng tạo, trong chương trình, phương pháp và mở rộng đào tạo luôn là quan tâm ưu tiên, nhiệm vụ hàng đầu của trường để xứng đáng với vị thế, thương hiệu của ngôi trường đạo tạo mỹ thuật hàng đầu trong nước và khu vực.
Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm và hợp tác của Ông./.
Sau đây là hình ảnh trong bài viết trên báo giấy và online mời độc giả đón đọc
Link bài viết online trên báo Việt Nam News & Law sau đây: https://vietnamnews.vn/sunday/1725521/university-of-fine-art-s-century-of-creativity.html
Dấu vết thời gian, Trần Trung Thành
Phù điêu trường ĐHMTVN 01
Phù điêu trường ĐHMTVN 02
Phó Hiệu trưởng, PGS.TS Nguyễn Nghĩa Phương
